برگزیده الاغانی ج 1

تالیف ابوالفرج اصفهانی , ترجمه , تلخیص و شرح از محمدحسین مشایخ فریدنی , شرکتانتشارات علمی , و فرهنگی وابسته به وزارت فرهنگ و آموزش عالی , چاپ اول 1368, 892 + 30 صفحه .

قاضی ابوالفرج علی بن الحسین بن محمد بن احمد بن الهیثم بن عبدالرحمن بن مروان بن محمد (آخرین خلیفه اموی ) قرشی اصفهانی , ملقب به کاتب , مورخ و شاعر و نویسنده مشهور قرن سوم و چهارم هجری است . وی به سال 284.898 دراصفهان , در خاندانی مشهور به علم و حدیث متولد شد و به سال 356.968, در بغداد وفات یافت .

او, هنوز نوجوان بود که با خانواده به بغداد سفر کرد و در آنجا رحل اقامت افکند.

ابوالفرج , در بغداد, به تحصیل علوم رایج زمان واستماع حدیث و جمع نوادر حکایت ادبی و تاریخی پرداخت .

اصفهانی , هنوز در عنفوان جوانی بود که در بغداد به علم وادب و هوش و لیاقت , نامبردار گردید و شهرتش به جایی رسید که شاهان آل بویه ازاو برای خدمت در دیوان , دعوت کردند. رکن الدوله (متوفی 366ه)او را به ری خواند وابوالفرج ,این دعوت را پذیرفته و چندی باابوالفضل ابن عمید, وزیر وی , همکاری کرد و...

علاقه آل بویه به ابوالفرج , علاوه بر مراتب فضل او, بدان سبب بود که وی از سویی شیعی مذهب واز سویی دیگرایرانی و آشنا به زبان وادب پارسی بود. (صفحه 15 و 16 مقدمه )

الاغانی ,از زمان حیات مولف آن , پیوسته مورد استفاده و تحسین رجال علم وادب و حدیث و سیاست و هنر بوده و همه به دیده اعجاب , بدان نگریسته اند. صاحب بن عباد, (متوفی 385 ه)درباره این کتاب گفته است :

( الاغانی مشحون به نکته های نادر واخبار برگزیده است که از زاهدان را تفکه و تفریح و عالمان را فضیلت و دانش و کاتبان را بضاعت و تجارت می باشد. روایات آن قهرمانان را دلیری و مردانگی افزاید و ظریف طبعان را صنعت و هنر آموزد و شاهان را طیبت و لذت بخشد.اخبار عرب و عجم را که در این کتاب آمده است , به دقت بررسی کردم و دیدم از آنچه سایر علماء آورده اند جامع تراست . در سیاق عبارت و جمع و تصنیف و وضع و تالیف ,قصب السبق رااز همگان ربوده است . خزانه کتب من , مشتمل بر صدوهفده هزار کتاب است ,امااز آن همه , تنها کتاب الاغانی است که پیوسته مونس من است .

الاغانی , شامل شرح احوال و منتخب آثار بیش از سیصدوسی شاعر ترانه سرای عرب است .از مضاض بن عمرو جرهمی , جدافسانه ای عرب مستعربه گرفته تااصحاب معلقات سبع و سایر شعرای جاهلی , واز شاعران مخضرمی گرفته تاابونواس وابوتمام و بحتری , کمتر شاعر غزلسرای عرب است که نامش از قلم ابولفرج افتاده باشد. همچنین شرح احوال و آثار حدود نود خواننده و نوازنده و آهنگساز درالاغانی مسطوراست که بیش از دو ثلث آنان ایرانی نژاد واز موالی بوده اند. (صفحه 11 مقدمه .

برخی از مطالبی که درالاغانی بیان شده است :

1. آیین کشورداری و تشریفات دربار, و خلقیات خلفاء و رجال دولت ایشان .

2. وضع حرم واندرون زندگی خصوصی خلفاء و رجال دولت عربی .

3. تاریخ واقعی و بدون دستکاری تمدن و فرهنگ عرب تا قرن چهارم هجری .

4. شعر عرب به خصوص تغزل و نسیب .

5. عدم اهتمام خلفای عباسی به شعائراسلامی .

6.اخبار باد دستی واسراف خلفاء.

7. نفوذ مانویان در درباراموی .

8. شیع بودن بسیاری از هنرمندان عصراموی و عباسی .

9. سیر و مغازی و فتوحات اسلامم وانساب وایام وامثال عرب .

10. تراجم احوال شعراء و مغنیان قدیم شیعه .

11.اخبار مدایح و فضائل ائمه اطهار[ ع] و مظالم خلفای اموی و عباسی , نسبت به ایشان و ستمهایی که به اهل بیت و آل علی و شیعیان روا داشته اند.

و همچنین الاغانی ,از جمله مصادر نهج البلاغه است . خطبه جهادیه , لااقل , پنجاه سال قبل از تدوین نهج البلاغه , دراین کتاب مذکور است . (صفحه 12, 13, 14) مقدمه

مترجم دانشمند و توانا, جناب آقای دکتر مشایخ فریدنی , قبل از انقلاب اسلامی , جلداول این کتاب عظیم را به فارسی دری برگردانیده اند در 1365 ه.ش به همت بنیاد فرهنگ ایران به چاپ رسیده است .

اما بعدازانقلاب اسلامی ایران , به دعوت رئیس موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی ,از جناب آقای دکتر مشایخ فریدنی و پیشنهاداین که :گزیده ای ازاخبار واشعار والاغانی , که به نحوی با تاریخ و فرهنگ ایران ارتباط داشته باشد, به فارسی برگردانده شود, برگزیده ای ازاین کتاب , توسط مترجم محترم , ترجمه و با حواشی دقیق و عالمانه , در ردیف کارهای مفید فرهنگ این مرز و بوم قرار گرفته و با همت موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی , به گونه ای زیبا و شایسته , چاپ و منتشر شده است.

مترجم محترم , درباره این ترجمه می نویسد :

کتاب حاضر, شامل سی و نه فصل در تراجم احوال شاعران است که در تاریخ ادب وادب ایران مشهورند. در آغاز هر فصل مقدمه مختصری نوشته شده است تا خواننده را در شناخت صاحب ترجمه کمک کند.

قسمتهای منتخب در ذیل عنوانهایی است که به تناسب هر موضوع نوشته و شماره گذاری شده است . متن اشعاراعراب گذاری شده است , با طلاب ادب عربی در خواندن آنها دچار مشکل نگردید. برگردان فارسی شعرهای عربی در زیر متن آمده و سعی شده است با جدی که به فصاحت فارسی خللی وارد نشود, بااصل مطابق باشد. در ذیل هر فصل حواشی کوتاهی افزوده شده که شامل تراجم احوال و تعریف قبایل واماکن و کوهها و رودها و چاهها و چشمه های عربستان و سایر توضیحات مربوط به قصاید عزلیات واخبار متن با ذکر ماخذ آنهاست . برای این که سررشته بر خواننده گم نشود, گاهی از تکرار بعض حواشی ناگزیر بوده است . درانتخاب مطالب , ترتیب اصل کتاب را رعایت کرده است .اخبار مکرر و آنچه از کتاب که ربط شیعی و ایرانی ندارد و نیزاساتیداحادیث و سلسله انساب (جز در موارد لازم ) حذف شده است .از قصاید طولانی , فقط ابیاتی را که با موضوع این تالیف ,ارتباط دارد نقل کرده است . حکایات و قصه های خرافی و منافی اخلاق را ترجمه نکرده و تنها, آنچه برای تاریخ اسلام وایران و شناخت جامعه عرب و روش حکومت اموی و عباسی , لازم بوده دراین کتاب نقل شده است ...

چون , به نظر نویسنده , یکی از مقاصدابوالفرج , در تالیف الاغاتی , شرح مثالب خلفای اموی و عباسی و تخطئه حکومت خودکامه و ضداسلامی ایشان بوده است , در گزینش اخبار واشعار, تا سرحدامکان , قلم را, به موازات منویات مولف , گردانده واز خطاو منحرف نشده است. در سیاق عبارات ترجمه , کوشیده است لحن پارسی دری , متناسب بااتقان و فصاحت اصل عربی باشد و در رسم الخط تا آنجا که با روش معروف امروزی منافات نداشته باشد,از قواعد و دستور زبان فارسی پیروی کند .

ما توفیق روزافزون مولف را در خدمت به فرهنگ اسلام وایران از خداوند بزرگ خواهانیم وامیدواریم این ترجمه دقیق و عالمانه , مورد استفاده پژوهشگران و طلاب ادب عربی و حوزه های علمیه قرار بگیرد.