سپاه پاسداران در 31 سالگی

سپاه پاسداران در 31 سالگیمالک یک امپراطوری شدبهروز فراهانی و بهروز عارفی




در روزهائی که ایران سی و یکمین سالگرد انقلاب اسلامی را جشن می گیرد، جنبش اعتراضی که از ژوئن ٢٠٠٩ تداوم یافته، بر تحولات اجتماعی تاثیری برجسته داشته است. رژیم که با تغییر و تحول وبحران کنونی روبروست، میان سرکوب و مصالحه در نوسان است. تحولات پاسداران رویدادهای انقلاب اسلامی را بازتاب می دهد

اندکی پس از تاسیس جمهوری اسلامی ایران در سال ١٩٧٩، آیت الله خمینی بخاطر از هم پاشیدگی ارتش به ارث رسیده از رژِیم سلطنتی و نگرانی از احتمال انجام کودتا، در ٢٢ آوریل ١٩٧٩ دستور ایجاد سپاه پاسداران انقلاب اسلامی را صادر کرد. اصل ١٥٠ قانون اساسی جمهوری اسلامی به این نیروی نظامی که در ابتدا آنرا «ارتش مستضعفان» نیز می نامیدند، جنبه قانونی داده است. در این اصل، ماموریت آن، «حفظ انقلاب اسلامی، امنیت و نظم عمومی» ذکر شده است.
وخامت بحران درونی حکومت در سال های ١٩٨١-١٩٨٠، عزل ابوالحسن بنی صدر، اولین رئیس جمهوری کشور، سپس شورش مسلحانه سازمان مجاهدین خلق ایران(١)، پاسداران را بسوی سرکوب بیشتر سوق داد تا قدرت خمینی استحکام یابد. هنگامی که در سپتامبر ١٩٨٠، عراق به جنگ با ایران پرداخت، سپاه پاسداران خود را بمثابه تنها نیروی سازمان یافته قادر به دفاع از رژیم چه در درون کشور و چه در مرزها نشان داد. سپاه پاسداران علاوه بر برنامه ریزی نقشه های جنگی، بر واردات کالا و جیره بندی آن ها نظارت داشت. پاسداران همچنین حفاظت از مسئولان حکومتی را به عهده گرفته و در کمیته های انقلابی امام نقش داشتند.
با تلاشی سازمان های رزمنده مخالف وکسب نخستین پیروزی ها در جبهه های جنگ با عراق، دوره «انقلابی» بسر رسید و آیت الله خمینی در بیانیه ای ٨ ماده ای در تاریخ ٦ دسامبر ١٩٨٢ بر مشروعیت مالکیت و بخش خصوصی تاکید کرده و از پاسداران خواست تا تلاش های خویش را بر روی جنگ متمرکز کنند.
در سال ١٩٨٩، پس از درگذشت بنیان گذار جمهوری اسلامی، پاسداران از انتخاب آقای علی خامنه ای (٢) به مقام رهبری و آقای اکبر هاشمی رفسنجانی به ریاست جمهوری حمایت کردند. و اگر در سال های دهه ١٩٩٠، از نفوذ سیاسی سپاه پاسداران کاسته شد، درمقابل تسلط اقتصادی آن ها بر کشور تقویت گردید. فعالیت اقتصادی سپاه پاسداران به اصل ١٤٧ قانون اساسی استناد می کند: «دولت باید در زمان صلح از افراد و تجهیزات فنی ارتش در کارهای امدادی،آموزشی، نظامی، تولیدی و جهاد سازندگی، بارعایت کامل موازین عدل اسلامی استفاده کند در حدی که به آمادگی رزمی آسیبی وارد نیاید.» سپاه پاسداران در سال ١٩٩٠ «قرارگاه سازندگی خاتم الانبیا» را تاسیس کرد که بنام شرکت عمده این مجموعه یعنی «قرب» نیز شهرت یافته است. این مجموعه فعالیت های اقتصادی شرکت های تابع سپاه پاسداران را سرپرستی می کند.
گسترش قدرت نزدیکان آقای هاشمی رفسنجانی که توام با انباشتن ثروت های کلان بود،هشداری به آقای خامنه ای و محافل محافظه کار رژیم به حساب می آمد. هنگامی که در ماه مارس سال ١٩٩٦«کارگزاران» وابسته به آقای رفسنجانی در دور اول انتخابات مجلس رای چشمگیری آوردند ، رهبر از پاسداران استمداد طلبید. خامنه ای نه دارای فرهمندی آقای خمینی بود ، نه جاذبه سیاسی وی و نه اقتدار مذهبی او را داشت و در نتیجه به نیروی کمکی نیاز پیدا می کرد. سردار پاسدار، یحیی (رحیم) صفوی در نطقی آتشین در ٦ آوریل ١٩٩٦ اعلام کرد: «ما در مرحله دوم انتخابات باید به صحنه بیائیم و با رای خود نگذاریم [از] لیبرال ها ولو یک نفر این ها به مجلس بروند و بخواهند برای ملت و کشور مشکل درست کنند...» (٣)
این مداخله توازن قوا را بر هم زده و جلو پیشروی «اصلاح طلبان» را گرفت. اما انتخاب ناگهانی آقای محمد خاتمی در ١٩٩٧ به ریاست جمهوری و شکست نامزد محافظه کاران شکنندگی این توازن را نشان داد.
در دوران ریاست جمهوری آقای خاتمی(٢٠٠٥-١٩٩٧)، پاسداران بر ضد اصلاحات وی به فعالیت پرداختند. در همان حال، سپاه کنترل یک سوم واردات ایران را با ایجاد شصت اسکله در سواحل خلیج فارس و دریای عمان و حدود ده فرودگاه و از جمله فرودگاه پیام در نزدیکی تهران را،که رسما متعلق به وزارت پست و تلگراف و تلفن* بود، در اختیار گرفتند. بنا بر اظهار آقای محمد علی مشفق، از مشاوران آقای مهدی کروبی، رئیس سابق مجلس، «علنا اعلام شده که در فرودگاه بین المللی مهرآباد تهران بیش از بیست و پنج راهرو ورودی و خروجی خارج از کنترل اداره گمرگ هستند، وهیچ اقدامی صورت نگرفته تا دولت کنترل خود را اعمال کند.» (٤)
چندین وزیر و مشاور دولت از پاسداران پیشین بوده و در نتیجه قرارگاه خاتم الانبیاء بدون شرکت در مناقصه ها و مزایده ها قرارداد های کلان بدست می آورد. برای مثال در دوران آقای احمدی نژاد شهردار تهران بود(٢٠٠٥-٢٠٠٣)، پاسداران انجام پروژه های بزرگ نظیر ساختن مترو و بزرگراه را به مبلغ ٢/٢ میلیارد دلار بدست آوردند. در سال ٢٠٠٥، به دنبال پراکندگی در اردوگاه طرفداران آقای خاتمی و پیروزی آقای احمدی نژاد برآقای رفسنجانی در انتخابات ریاست جمهوری بر قدرت پاسداران افزوده شد. بسیاری از مردم آقای رفسنجانی را نماد زد و بندهای مالی می دانستند.
ماشین جنگی بی مصرف؟
در سایت آقای میر حسین موسوی، نامزد آخرین انتخابات ریاست جمهوری، می خوانیم که مجتمع قرب، بیش از ٨٠٠ شرکت فعال را زیرپوشش خود دارد که در رشته های مختلف به فعالیت اقتصادی مشغولند. از جمله در زمینه های نظامی (تولید موشک و راکت)؛ ساختمان و توسعه (طرح های جاده سازی، سد سازی، استخراج معادن، آبیاری و لوله کشی و غیره ...)؛ نفت و گاز (در تابستان ٢٠٠٩، پاسداران پروژه ساخت ٦٠٠ کیلومترخط لوله نفت به هند را به مبلغ ٢/٢ میلیارد دلار کسب کردند)؛ در همین تابستان، کنسرسیوم توسعه اعتماد مبین وابسته به پاسدارن، بیش ازنیمی از سهام شرکت مخابرات ایران را بدون شرکت در هیچ مزایده ای از آن خود ساخت )به ارزش ٨ میلیارد دلار!)؛ در زمینه فعالیت های مالی، صندوق های باصطلاح امداد وابسته به پاسداران و بسیج در حال تبدیل شدن به بانک هستند. در پائیز گذشته، پاسداران قرارداد ایجاد خط راه آهن چاه بهار به ارزش ٥/٢ میلیارد دلار را امضا کردند. در اول مهر ١٣٨٨، سرلشگر پاسدار محمد علی جعفری، فرمانده سپاه اظهار داشت: «...سپاه پس از جنگ، یک ماشین جنگی بی مصرف نشد که دیگر برای دوره صلح ناکارآمد باشد... »(٥). و چون خود را مواجه با پرسش های مجلس و مطبوعات دیده و از مقایسه سپاه با «مافیا» خبر دارد اضافه کرد : « ...تجربه مافیاهای نظامی که در بسیاری کشورهای دنیا از جمله برخی همسایگان مان پیش چشم هستند، مطلقا با تجربه سپاه همخوانی ندارد.»
در پی تظاهرات اعتراضی به تقلب درانتخابات ژوئن ٢٠٠٩ ( ٦)، پاسداران نقش مرکزی در سرکوب و نیز پشتیبانی از آقای خامنه ای را به عهده دارند. ١٢٥ هزار عضو سپاه در بخش های گوناگون نظامی حضور داشته و بسیج را نیز کنترل می کنند.
سرتیپ عبدالله عراقی فرمانده سپاه محمد رسول الله اظهار داشت« که این سازمان مسئولیت حفظ امنیت را در ماه های پس از انتخابات به عهده داشته است» (٧). یدالله جوانی، رئیس اداره سیاسی سپاه به نوبه خود، در مقاله ای خواستار دستگیری و محاکمه کروبی و موسوی شد. (٨) . در آستانه تظاهرات پشتیبانی از آقای خامنه ای ، پس از عاشورا، سپاه پاسداران در فراخوانی از مردم دعوت کرد تا در روز ٢٩ دسامبر ٢٠٠٩ برای حمایت از رهبر به تظاهرات بپردازند و در همان بیانیه مخالفین آقای خامنه ای را ماموران بیگانه خطاب کرد( ٩). سپاه همچنین، از انتخابات به بعد در سایت اینترنتی «گرداب» با چاپ عکس تظاهرکنندگان، «مردم مسلمان» را دعوت به شناسائی، افشا و معرفی آنان می کرد و می کند.
با وجود این، کم نیستند جریان های درون جمهوری اسلامی که از عدم شفافیت و گسترش فعالیت های سپاه پاسدران در زمینه های سیاسی و اقتصادی ناخرسندند. از جمله میتوان از محافل نزدیک به بازار، برخی بخش های خصوصی یا جناح های سیاسی میانه رو نام برد. البته نمی توان خود سپاه پاسداران را از شکاف و تفرقه مبرا دانست. بخشی از پایه آن ها از لایه های فقیر جامعه اند و زد و بندهای سیاسی و اقتصادی ، فشار و اختناق را تایید نمی کنند. این اختلاف نظرها موید این حقیقت است که جمهوری اسلامی بر سر دوراهی انتخاب خطیری قرار دارد. تلاش برای یافتن راه مصالحه یا ادامه سرکوب و اختناق.(عنوان اصلی این مقاله "سلطه اقتصادی سپاه" است.)
----------------------------------------------------------------------------------------
* در سال ١٣٨٢ به وزارت ارتباطات و فناورى اطلاعات تغییر نام داد . مترجم
پاورقی ها:
١- سازمان مجاهدین در سال ١٩٦٥ در چارچوب مبارزه مسلحانه برعلیه شاه بنیان گذاشته شد و در سرنگونی رژیم سلطنتی در سال ١٩٧٩ شرکت داشت. در سال ١٩٨١ از رژیم خمینی گسست و وارد اپوزیسیون مسلحانه شد. پس از سرکوب این سازمان بسیاری از رهبرانش به خارج از کشور پناهنده شدند. درسال ١٩٨٦ سازمان یک پایگاه نظامی در عراق مستقر کرد( در حین جنگ ایران و عراق) و با رژیم صدام حسن اعتلاف نمود.
٢- رهبر انتقلاب توسط مجلس خبرگان انتخاب می شود و بالاترین مقام سیاسی – مذهبی جمهوری اسلامی ایران است.
٣- روزنامه کیهان ١٧ آوریل ١٩٩٦
٤- www.aei.org/outlook/27433
٥- www.sepahnews.com
٦- دیگ جوشان قدرت در ایران ، آحمد سلامتیان، لوموند دیپلماتیک ژوئیه ٢٠٠٩
٧- بی بی سی فارسی ٤ اکتبر ٢٠٠٩
٨- صبح صادق چاپ تهران، چهرشنبه ٢٩ مهر ١٣٨٨
٩- http://www.khabaronline.ir/news-33058.aspx