ورزش برای حافظه

انسان از بدو تولد در معرض گذشت عمر و حرکت به سوی سالمندی است، اما اکثر افراد زمانی متوجه این موضوع می‌شوند که شاید برای انجام خیلی کارها دیر باشد.سالمندی مرحله‌ای از سیر طبیعی زندگی و فرایندی اجتناب ناپذیر همراه با کاهش توانائی‌های جسمی و ذهنی است. از آنجایی‌که تأثیر کیفیت زندگی (عرض عمر) بر تغییرات دوران سالمندی بسیار بیشتر از کمیت آن و تعداد سال‌های عمر است، می‌توان با انجام اقدامات ساده و مفید تا حد ممکن توانایی‌های جسمی و ذهنی را تا پایان عمر حفظ کرد و دوران پیری را هر چه فعال‌تر و پربارتر نمود.

برخی افراد سالمند قابلیت‌ها و توانائی‌های‌شان همانند کسانی است که نصف آنها سن دارند. مغز از مهمترین ارگان‌های حیاتی بدن است که همچون بخش‌های دیگر با افزایش سن و روند پیری دچار تغییر و فرسودگی می‌شود و اگر برای حفظ و سلامت آن در طول زندگی کاری نکرده باشیم، ممکن است رو به زوال رفته و بیماری آلزایمر حادث شود. ده راهکار پیشگیرانه ارائه گردیده است که «فعالیت‌های ذهنی» به عنوان یکی از عوامل مراقبت و حفظ و نگهداری مغز موضوع مورد این بحث می‌باشد. پژوهش‌ها نشان داده افرادی‌که در طول عمرشان دائما فعالیت مغزی و تمرینات فکری دارند، اولاً احتمال ابتلا به بیماری در آنها کاهش می‌یابد، دوماً اگر دچار بیماری شوند، عوارض کمتری به دنبال خواهد داشت. به اعتقاد پژوهشگران فعالیت‌های ذهنی با افزایش خونرسانی به مغز و گسترش ارتباطات بین سلول‌های عصبی مغز، بروز بیماری آلزایمر یا عوارض آن را کاهش می‌دهند.

بیایید دیرتر پیر شویم
کسانی‌که سالیان دراز تنها مشغولیت ذهنی شان تماشای تلویزیون یا مکالمات تلفنی یا گوش دادن به رادیو بوده، در معرض ابتلا به بیماری‌اند. هر چند این کارها به صورت محدود آموزنده است، اما افراط در این زمینه ضمن بازداشتن فرد از فعالیت دیگر، ذهن و فکر را نیز از فعالیت باز می‌دارد و احتمال تخریب مغز و تضعیف حافظه را افزایش می‌دهد؛ در حالی‌که تمرینات مغزی مختلف (تحصیلات علمی، مطالعه، نوشتن مطلب، نقاشی، حل جدول، نواختن موسیقی، بازی شطرنج، یادگیری زبان جدید، محاسبات ذهنی ریاضیات،…) مقاومت مغز را در برابر بیماری آلزایمر بالا می‌برد و احتمال تخریب مغز و تضعیف حافظه را کاهش می‌دهد.
کسب آموزه‌های جدید و ادامه تحصیلات در هر سنی به دلیل افزایش ذخایر شناختی مغز با ریسک کمتر بیماری آلزایمر همراه می‌باشد.

هرچه سلول‌های مغزی ارتباط بیشتری باهم داشته باشند و اطلاعات بیشتری رد و بدل کنند، مغز ورزیده‌تر می‌شود.
دانشمندان معتقدند تمرینات فکری برای مغز مثل شنا کردن برای بدن است، به طوری‌که هرچه بیشتر باشد، مغز قوی‌تر خواهد بود.
مغز همچون سایر اعضای بدن اگر در طی عمر کمتر استفاده شده و تمرینات کمتری انجام دهد، زودتر پیر شده و قدرت فعالیت کمتری خواهد داشت.

تمرینات مغزی
تمرینات مغزی فقط مختص سنین جوانی نیست، به اعتقاد پژوهشگران فعالیت‌های ذهنی، به ویژه در سنین۵۰-۶۵ سالگی برای مقابله با «زوال عقل» لازم و موثرند.از آنجائی‌که در این دوره سنی افراد به دلیل تغییرات فیزیولوژیکی بدن(افزایش سن و کاهش توانائی‌های جسمی و ذهنی) و تغییرات شغلی (بازنشستگی) و تغییرات خانوادگی(از دست دادن همسر) در معرض خطر بیماری آلزایمر قرار دارند، ضروریست نسبت به انجام اقدامات پیشگیرانه، به خصوص تمرینات مربوط به مغز به شرح ذیل توجه شود:

تقویت حافظه
حافظه خاطرات: دیدن آلبوم عکس‌ها و فیلم‌های مراسم خانوادگی و یا تهیه شجره نامه.
حافظه دانش و معلومات عمومی: تماشای فیلم‌های مستند و راز بقا، بازی اسم/ فامیل، حتی به صورت شفاهی، دیدن تصاویر و خواندن مطالب مربوط به اماکن تاریخی، مذهبی و هنری، دیدن تصاویر و خواندن مطالب مربوط به اشخاص مشهور علمی، مذهبی و هنری.

حافظه و مهارت‌ها

مهارت‌های حرکتی درشت: پیاده‌روی، دویدن آهسته، حرکات موزون همراه با موسیقی، بازی‌های هدف‌گیری و پرتاب حلقه، بازی‌های مختلف با توپ مثل والیبال، بسکتبال، فوتبال، تنیس و …
مهارت‌های حرکتی ظریف: تهیه کاردستی، نقاشی، آشپزی، شیرینی‌پزی، تهیه ترشی و مربا، رنگ‌آمیزی، بافتنی، خیاطی، گلدوزی، گلکاری، باغبانی و نواختن موسیقی.تقویت مهارت‌های کلامی: خواندن کتاب، روزنامه و مجله، نوشتن نامه یا هر مطلبی، مشاعره، تعریف داستان یا فیلم، بازی با کلمات، صحبت در مورد ضرب‌المثل‌ها.
تقویت قدرت تفکر و استدلال: بازی‌های فکری ساده، بازی منچ یا شطرنج، حل جدول، حل چیستان و معماهای تصویری.
افرادی که در دوران میانسالی به فعالیت‌هایی مثل مطالعه کتاب، حل جدول یا پازل و معما مشغول بوده‌اند، کمتر دچار تضعیف و تحلیل حافظه می‌شوند.

نکات مهم

هر روز یک کار تازه انجام داده یا روش انجام معمول کارهای روزانه را تغییر دهید. اگر رسما از کار و فعالیت دور شده اید (بازنشستگی)، حتما فعالیتی را جایگزین نمایید.
بجای استفاده از ماشین حساب و موبایل و … موارد مورد نظر را به حافظه بسپارید. یادگیری یک زبان جدید برای ورزیده کردن مغز را فراموش نکنید. در جمع دوستان و خانواده به بحث و تبادل نظر بپردازید. با قصه گویی و بازی با نوه‌ها شادی را به آنها و سلامتی را به خود هدیه دهید. درباره آینده بیندیشید و برای سلامتی مغز خود از امروز برنامه‌ریزی کنید.

اعظم میرحاج مسئول آموزش انجمن آلزایمر ایران