محمد ساعد مراغه ای

محمد ساعداز ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد پرش به

: ناوبری, جستجوبرای دیگر کاربردها، ساعد

.محمد ساعدشناسنامهنام کاملمحمد ساعد مراغه‌ایزادروز۱۲۵۹ ه.شزادگاهتفلیس (یا مراغه)، ایرانتاریخ مرگ۱۰ آبان ۱۳۵۲دانش‌آموختهروسیه و سوئیسدر رشته حقوق و سیاستاطلاعات سیاسیسمتنخست وزیر ایرانپست‌های پیشینوزیر امور خارجه کابینه قواموزیر امور خارجه کابینه سهیلیسفیر ایران در ایتالیاسفیر ایران در اتحاد جماهیر شورویسفیر ایران در ترکیهسفیر ایران در واتیکانپادشاهمحمدرضا شاه پهلویپس ازعلی سهیلی و عبدالحسین هژیرپیش ازمرتضی‌قلی بیات و علی منصورن • ب • وساعد بنابر وصیت خود در گورستان عمومی و در قبری که تا مدت‌ها ناشناس بود دفن شد.

محمد ساعد مراغه‌ای (۱۲۵۹ ه‍.ش در تفلیس یا مراغه - ۱۳۵۲ در تهران)، سیاست‌مدار ایرانی و دو دوره نخست وزیر ایران بود.محمد ساعد مراغه‌ای، فرزند شیخ احمد قاضی‌زاده، در ۱۲۵۹ خورشیدی به قولی در تفلیس[۱] و به قولی در یکی از روستاهای اطراف مراغه[نیازمند منبع] متولد شد. در کودکی به همراه پدرش در قفقاز به‌سر برد. تحصیلات ابتدائی و متوسطه را در مراغه و قفقاز به انجام رسانید. در پترزبورگ به ادامهٔ تحصیل پرداخت، و سپس عازم سوئیس شد و در دانشگاه لوزان به تحصیل پرداخت. وی در کنار فارسی به زبان‌های ترکی، عربی، روسی، آلمانی و فرانسوی آشنایی کامل داشت.بعد از بازگشت به ایران وارد خدمت در وزارت امور خارجه شد. تا سال ۱۳۰۰ در شهرهای مختلف قفقاز با سمت کارمند و نایب کنسول و کنسول مشغول خدمت بود و پس از آن به‌عنوان کنسول ایران در آنکارا مأمور شد. مأموریت ساعد در ترکیه یازده سال به طول انجامید و غالباً مستشار یا کاردار سفارت بود. محمد ساعد در سال ۱۳۱۱ به ایران بازگشت و با سمت استانداری به آذربایجان رفت نزدیک به دو سال در این سمت بود. پس از آن در سمت‌های مختلف در وزارت خارجه خدمت کرد. در ۱۳۱۶ با سمت وزیر مختاری ایران به ایتالیا رفت، و در ۱۳۱۸ سفیر کبیر ایران در شوروی شد.در شهریور ۱۳۲۰ هنگام اشغال ایران از سوی نیروهای شوروی و انگلیس، ساعد در مسکو بود و در شب سوم شهریور ۱۳۲۰ مولوتف وزیر خارجه شوروی او را احضار کرد و حملهٔ قوای کشور خود را به ایران به اطلاع او رساند. در اول بهمن ۱۳۲۰ در تهران اعلام شد که محمد ساعد سفیر ایران در اتحاد جماهیر شوروی به محل مأموریت خود بازگشت، و سالها بعد معلوم شد که ساعد در انعقاد پیمان سه‌گانه که در زمستان ۱۳۲۰ در تهران به تصویب مجلس رسید نقش عمده‌ای داشته و با همکاری سفرای انگلیس، آمریکا و مولوتف، زمینه آن در مسکو فراهم آمده بوده‌است.[۲]در ۱۳۲۱ سهیلی او را برای عضویت کابینهٔ خود دعوت کرد. ساعد به تهران آمد و عهده‌دار وزارت امور خارجه گردید. در کابینهٔ قوام‌السلطنه، ساعد همچنان وزیر خارجه بود و در نخست وزیری دورهٔ دوم سهیلی نیز وزارت خارجه را بر عهده داشت. از رویدادهای مهم دوران وزارت خارجهٔ او ورود سران سه کشور بزرگ به تهران و برگزاری کنفرانس تهران بود.[۳] در اسفند ۱۳۲۲ نخست‌وزیر ایران شد.پس از گشایش دورهٔ چهاردهم مجلس شورای ملی، ساعد به مناسبت نقش عمده‌ای که در سمت وزارت امور خارجه در مدت دو سال پیاپی داشت، و با توجه به این که سال‌ها در شوروی در مأموریت‌های کار کرده بود و بهتر می‌توانست با آن کشور کنار بیاید، مورد تمایل نمایندگان قرار گرفت و در ۸ فروردین ۱۳۲۳ کابینه خود را به مجلس معرفی کرد. او در طی هشت ماه نخست‌وزیری دو بار کابینه خود را ترمیم کرد و در هر سه کابینه سمت وزارت خارجه را خود برعهده داشت.از رویدادهای مهم دورهٔ نخست‌وزیری او، رشد حزب توده و فعالیت گستردهٔ آن در شهرهای مختلف بود. در همین دوره از نخست‌وزیری ساعد بود که موضوع نفت شمال و درخواست امتیاز نفت شمال از جانب شوروی پیش آمد. در پنجم آبان ۱۳۲۳ حزب توده همراه با شورای متحده مرکزی کارگران و تحت حمایت سربازان شوروی میتینگ سیار در تهران تشکیل داد و تظاهرات گسترده‌ای علیه دولت ساعد در موضوع نفت در خیابان‌های پایتخت به راه انداخت. [۴] در مقاله‌ای در روزنامهٔ مردم برای روشنفکران در ۲۳ آبان ۱۳۲۳ احسان طبری مسئلهٔ نفت را تشریح کرد و نوشت: «به همان ترتیب که ما برای انگلستان در ایران منافعی قائلیم و بر علیه آن صحبت نمی‌کنیم، باید معترف باشیم که دولت شوروی هم از لحاظ امنیت خود در ایران منافع جدی دارد... اگر دولت آقای ساعد واقعاً میهن‌پرست بود این نکات را در نظر می‌گرفت. اگر دولت ساعد و طرفداران ایشان معتقدند که ادامهٔ یک سیاست ضد شوروی در ایران ممکن است دچار خبط بزرگی شده‌اند.»[۵] در اواخر آبان ۱۳۲۳ در حالی که روابط شوروی با ایران به‌شدت تیره شده بود، محمد ساعد از نخست‌وزیری کناره‌گیری کرد.[۶] در این بین طرح گروهی از نمایندگان مجلس مبنی بر منع مذاکره در بارهٔ اعطای امتیاز نفت به ابتکار دکتر محمد مصدق مطرح شد و به تصویب رسید.ساعد در انتخابات دوره پانزدهم مجلس کاندیدای رضائیه شد و به وکالت از آن شهرستان به مجلس شورای ملی راه یافت. در اواخر آبان‌ماه ۱۳۲۷ با رأی تمایل مجلس پانزدهم به نخست‌وزیری انتخاب گردید. این دوره از نخست‌وزیری او تا فروردین ۱۳۲۹ ادامه یافت و دو بار کابینه خود را ترمیم کرد. انتخابات اولین دورهٔ مجلس سنا و شانزدهمین دورهٔ مجلس شورای ملی در اواخر دورهٔ نخست‌وزیری ساعد برگزار شد و بعد از افتتاح مجلسین از نخست‌وزیری استعفا کرد و مجدداً در اسفند ۱۳۲۸ مأمور تشکیل دولت شد و کابینهٔ خود را به مجلس معرفی کرد. در فروردین ۱۳۲۹ از نخست‌وزیری کناره گرفت. مهم‌ترین وقایع دورهٔ دوم نخست‌وزیری او عبارت بود از سوءقصد به شاه در ۱۵ بهمن و پیامدهای آن، غیر قانونی شدن حزب توده و دستگیری سران آن، وقوع زمین‌لرزهٔ شدید در گرگان، تشکیل مجلس مؤسسان و افزایش اختیارات شاه، انجام مذاکرات به منظور استیفای حقوق ایران از شرکت نفت ایران و انگلیس و ارائهٔ لایحهٔ قرارداد الحاقی معروف به گس-گلشاییان به مجلس شورای ملی.محمد ساعد مراغه‌ای پس از استعفا از نخست‌وزیری، در اردیبهشت ۱۳۲۹ سناتور انتصابی رضائیه شد، و دو ماه بعد با سمت سفیر کبیر به ترکیه رفت و در اوایل سال ۱۳۳۱ از کار کنار رفت. در دوره دوم مجلس سنا در اسفند ۱۳۳۲ مجدداً سناتور رضائیه شد و این مقام را در دوره پنجم نیز احراز کرد. در سال ۱۳۳۶ به‌عنوان سفیر ایران در دربار پاپ به واتیکان رفت.محمد ساعد مجموعاً دو بار نخست‌وزیر و هشت مرتبه وزیر امور خارجه و یک بار وزیر کشور و چهار مرتبه سفیر کبیر و وزیر مختار و چهار دوره نماینده مجلس سنا و یک دوره وکیل مجلس بوده‌است. در بارهٔ او گفته‌اند که دیپلماتی ورزیده و سیاستمداری عاقل بود، و اگرچه ظاهراً در بین مردم به ساده‌لوحی معروفیت داشت، در واقع ذکاوت وی در بین رجال ایران ضرب‌المثل است. به افکار عمومی عقیده داشت و غالباً در دوران نخست‌وزیری خود، وزیرانی انتخابی می‌نمود که در بین مردم وجهه داشتند. به آذربایجان و آذربایجانی علاقه‌مند بود. به زبان‌های روسی و فرانسوی مسلط بود، و ترکی استانبولی را نیز به روانی صحبت می‌کرد. در اجرای قانون سخت‌گیر و استوار و یکی از بااستقامت‌ترین رجال ایران محسوب می‌شد. پس از مرگ به هیچ وجه مالی از او باقی نماند. [۷]محمد ساعد مراغه‌ای در ۱۰ آبان ۱۳۵۲ در ۹۳ سالگی در تهران درگذشت و بنابر وصیت‌ خودش در گورستان عمومی بدون نام و نشان دفن شد. بنا بر اعلام وبگاه این سازمان او در بهشت زهرا (قطعه:۸ ردیف:۷۱ شماره:۴۰) به خاک سپرده شده‌است.

پانویس [ویرایش]

↑ [1]. ساعد، محمد؛ خاطرات سیاسی محمد ساعد مراغه‌ای، تهران، نامک، ۱۳۷۱ خ.، ص۸.↑ [۱] رویدادهای مهم زمستان ۱۳۲۰ - روزنامۀ ایران↑ مجله خواندنیها. مصاحبه با ساعد، ۷ مرداد ۱۳۵۱↑ گذشته چراغ راه آینده‌است، ص ۲۱۵↑ گذشته چراغ راه آینده‌است، ص ۲۱۹↑ دولتهای ایران از میرزا نصرالله خان مشیرالدوله تا میرحسین موسوی، ص ۱۹۴↑ باقر عاقلی. شرح حال رجال سیاسی و نظامی ایران، جلد دوم. ص ۷۷۳-۷۷۷. منابع [ویرایش]دولتهای ایران از میرزا نصرالله خان مشیرالدوله تا میرحسین موسوی. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ۱۳۷۸. ISBN 964-422-147-8. باقر عاقلی. شرح حال رجال سیاسی و نظامی ایران، تهران ۱۳۸۰، جلد دوم. گذشته چراغ راه آینده‌است، گروه جامی، چاپ دوم ۱۳۷۱سالنامه دنیا - سال ۱۳۵۴[نهفتن]ن • ب •

ونخست‌وزیران محمدرضا پهلویمحمدعلی فروغی • علی سهیلی • احمد قوام • محمد ساعد • مرتضی قلی بیات • ابراهیم حکیمی • محسن صدر • ابراهیم حکیمی • احمد قوام • رضا حکمت • ابراهیم حکیمی • عبدالحسین هژیر • محمد ساعد • علی منصور • علی رزم‌آرا • حسین علاء • محمد مصدق • احمد قوام • محمد مصدق • فضل‌الله زاهدی • حسین علا • منوچهر اقبال • جعفر شریف امامی • علی امینی • اسدالله علم • حسنعلی منصور • امیر عباس هویدا • جمشید آموزگار • جعفر شریف امامی • غلامرضا ازهاری • شاپور بختیار